İşlevini ve Faydasını Söyleyen Bauhaus Sanat Akımının Mimariden Tekstile Uzanan Olağanüstü Hikayesi

Bauhaus olmadan dünyamızın çok farklı görüneceğini düşünüyorum. Büyük alışveriş merkezlerinde ev eşyası aradığımız pazardan değil, Bauhaus hareketinden bahsediyorum.

Gösterişli modernist binalardan metrolardaki reklamlara kadar Bauhaus sanat akımının etkisini gündelik hayatta görmemek mümkün değil. Avrupa ve Amerika’da sıradan. Peki Almanya’daki küçük bir sanat okulunun çağdaş dünyamızın görünümü üzerinde nasıl bu kadar büyük bir etkisi oldu?

Bauhaus, Almanca’da kelime anlamı olarak “inşaat evi” anlamına gelir ve her şey bu kelime ile başlar. Daha sonra bu sanat hareketi, açıkça estetik ticari markalara sahip daha büyük bir harekete dönüştü.

Bauhaus, 1919-1933 yılları arasında süregelen bir Alman sanat akımıdır. Amacı, bir bireyin sanatını seri üretim ve işlevle birleştirerek tüm sanatsal ortamları tek bir yaklaşımda birleştirmekti. Bauhaus tasarımı çoğunlukla soyut, köşeli ve geometrik olup, az süslemelidir. Peki bu hareket nasıl ortaya çıktı?

Bauhaus sanat akımı, 1919’da Almanya’nın Weimar kentinde mimar Walter Gropius tarafından kuruldu. Amacı, sanata kapsamlı bir şekilde yaklaşan bir ekole liderlik etmekti. Gropius, fotoğraf, heykel ve mimarlık için bir okula sahip olmak yerine, tüm bu sanatları tek bir çatı altında toplamak istedi.

Walter Gropius, Bauhaus hakkında şunları söyledi: “Bizim yol gösterici ilkemiz, tasarımın ne entelektüel ne de maddi bir mesele olduğu, sadece yaşamın ayrılmaz bir parçası olduğu ve medeni bir toplumdaki herkes için gerekli olduğuydu.”

1925’te Weimar okulu kapatılmak ve Dessau’ya taşınmak zorunda kaldı. Sanata radikal yaklaşımın tanımlandığı yer Weimar’dayken, bugün bildiğimiz Bauhaus tarzının gerçekten ortaya çıktığı yer Dessau’ydu.

Gropius estetik bir marka yaratmak için yola çıkmadıysa da -o daha çok sanatın nasıl yaratıldığı süreciyle ilgileniyordu- okulunun tarzı yavaş yavaş ortaya çıktı. Seri üretim işlevine yapılan vurgu, Bauhaus tasarım okulunun çalışmalarının çoğunu soyut, modernist ve çok sade hale getirdi.

Bauhaus sanat akımı çatısı altında tipografi, mimari, ahşap işçiliği, set tasarımı, fotoğrafçılık ve daha pek çok alanda çalışan sanatçıları içeriyordu. 1932’de Bauhaus hareketi büyük ilgi gördü. Artan popülaritesinden yararlanmak yerine, okul kendisini Almanya’nın yeni Nazi hükümeti tarafından kuşatılmış halde buldu.

Okul kısa bir süreliğine Berlin’e taşındı, ancak 1933’te Hitler’in artan baskısı nedeniyle kapılarını kapatmak zorunda kaldı. Bauhaus sanat hareketi, kendi alanlarını büyük ölçüde etkileyen çok sayıda sanatçıdan oluşuyordu. Okuldan çıkan en büyük isimlerden bazıları şunlardı:

walter gropius

Bauhaus’un kurucusu olarak Gropius, bu tarz mimaride en etkili figürlerden biri olarak kabul edilir. Gropius, mimarinin işlevine sıkı sıkıya inanan biriydi. Bauhaus’a göre mimarlık, resim, heykel ve zanaat iç içe geçmiş olmalıdır. Gropius, sanatçıyı zanaatkarların en büyüğü olarak gördü. Gropius, çalışmalarında daha önceki stillere ve süslemelere yapılan tüm göndermeleri bıraktı. Bu nedenle binaları, Bauhaus tasarımını özetleyen oldukça modernist, geometrik ve minimalisttir.

Marcel Breuer

Marcel Breuer, Bauhaus’un ilk ve en genç sanatçılarından biriydi. Kariyeri mimarlık ve mobilya tasarımına odaklandı. Özellikle Cesca Sandalyesi ile ünlüdür. Mimarisi, Gropius’unkinden biraz daha acımasızdır, ancak hareketin onun üzerindeki etkisi tüm çalışmalarına yansır.

Paul Klee

Paul Klee, çalışmalarında kübizm, gerçeküstücülük ve modernizmi kullanan bir ressamdı. Bir okul öğretmeni olarak çalışan ve çağdaş sanat hareketinin en değerli teorilerinden birini yazan Klee, Bauhaus hareketi: Form ve Tasarım Teorisi Üzerine Denemeler’de sanat estetiğinin geliştirilmesinde kilit bir rol oynadı.

Annie Albers

Anni Albers, hareketin işlev ve sanatı karıştırma ideallerine öncülük eden bir dokuma sanatçısıydı. Dokuma işlerinde hareketle ilişkilendirilen geometrik ve modernist tasarımları kullandı.

Bauhaus hareketi sinemayı nasıl etkiledi?

Bauhaus, sanatın tek çatı altında birleştirilmesine vurgu yaptığı için müzik, performans, fotoğraf ve tasarımın karışımı olan sinemaya yansıması şaşırtıcı değildir. Hareketin sinema üzerindeki en bariz etkisi yapım tasarımında görülmektedir. Keskin ve geometrik Bauhaus mimarisi, Alman dışavurumcu hareketindeki birçok set tasarımının anahtarıdır.

Örneğin Alman dışavurumcu Dr. Kabine’nin tacı olan Caligari sinemasını ele alalım. 1920’de çekilen bu film, Bauhaus’un sinemasal etkisinin başlangıcını işaret ediyor. Keskin köşeler ve minimal dekorasyon hepsi Dr. Caligari’de bulunabilir.

Fritz Lang’ın 1927’de vizyona giren filmi Metropolis de hareketin mimari yaklaşımını kullanıyor. 1960’lara gelindiğinde, Bauhaus kültürü o kadar kökleşmişti ki, hicivli film yapımcısı Jacques Tati, 1967 yapımı Playtime sinemasında stille alay etti.

Peki bu sanatçılara ne oldu?

Bauhaus’taki birçok sanatçı ve öğretmen, Nazi baskısı nedeniyle Almanya’yı terk etmek zorunda kaldı. Ancak teknikleri ve pedagojileri 20. yüzyılda tüm dünyaya yayıldı. Walter Gropius Harvard’da ders vermeye devam etti; Anni Albers, Black Mountain College’da öğretmenlik yapmak için Kuzey Carolina’ya taşındı. Okul 1933’te kapanmış olsa da, öğretileri dünyanın dört bir yanına dağılmış durumda ve mobilyadan grafik tasarıma kadar her alanda sanat ve işlevi birleştiren Bauhaus tarzı günümüze kadar devam ediyor.

Bauhaus akımının günümüze yansımaları nelerdir?

Bauhaus’un kuruluşunun 100. yılı olan 2019’da dünya çapında çeşitli etkinlikler, festivaller ve stantlar düzenlendi. Eylül 2020’de Avrupa Komitesi Lideri Ursula Von der Leyen bir konuşmada Yeni Avrupa Bauhaus (NEB) girişimini tanıttı. NEB, Avrupa Yeşil Mutabakatı’nı günlük hayata bağlayan yaratıcı ve disiplinler arası bir harekettir. Sürdürülebilir, estetik ve kapsayıcı bir geleceği hayal etmek ve tasarlamak için vatandaşları, uzmanları, işletmeleri ve kurumları birbirine bağlamayı amaçlayan bir deney platformudur.

Bauhaus ideolojisi bize estetiğin yeni bir tanımını verir: gelecek için rahatlık, fayda ve işlev. Bu kavramsal yaklaşım aynı zamanda sanatın görünüşünü ve hissini de değiştirdi. Bu felsefi fikir hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarını bekliyoruz.

2019’da Google, Bauhaus’un 100. yılını kutladı.